De banden tussen Maarten Luther en Weimar zijn nauwer dan het lijkt. Luther bezocht de stad tussen 1518 en 1540 vrij vaak. Weimar behoorde sinds 1485 tot het rijk van de Ernestijner Linie, dat ook de residentie Torgau en de universiteitsstad Wittenberg omvatte. Luther sprak hier aan het hof van zijn heersers, keurvorst Johann des Beständigen (Johannes de Constante) en later Johann Friedrich des Großmütigen (Johannes de Grootmoedige). Hij overlegde met de verantwoordelijken over de voortgang van de Reformatie en nam ook onderricht in hen aan.

Keurvorst Johann Friedrich haalde ook Lucas Cranach naar Weimar. Tijdens zijn bezoeken preekte Luther vele malen in de stadskerk van St. Petrus en Paulus. Van 24 tot 26 oktober 1522 preekte hij in totaal vier keer in de slotkerk van Weimar en in de stadskerk. Het pamflet "Over de wereldlijke machten en in hoeverre men gehoorzaam moet zijn" of de zogenaamde "Twee koninkrijken leer" van 1523 ontstond hier tijdens deze preken en heeft sindsdien de protestantse opvatting over de verhouding tussen geloof en politiek gevormd. In de stadskerk illustreert het drieluik van Lucas Cranach de Jongere de leer van Luther. Onder andere in het franciscanenklooster bij het Paleis verbleef Luther, en een gedenkplaat herinnert daar tegenwoordig aan.